zor

<fars.>

1. is. Güc. Muzdur anladı ki, çox pulun zoru da çox olurmuş. S. M. Q.. <Mirzə Həsən:> Bundan sonra traktor adlanan maşının zoru ilə əkəcəksiniz. Ə. H.. <Harun:> Düşmənin zoru qabağında könül xof eyləməz. Ü. H.. Zor etmək (eləmək) – güclə məcbur etmək, güc tətbiq etmək. <Məhərrəm:> Odur ki, <Səriyyəyə> zor etməyə haqqınız və ixtiyarınız yoxdur. C. C.. Zor gəlmək – üstün olmaq, qalib çıxmaq, məcbur etmək. Zor ilə – 1) zorla. Mən səndən ayrılmazdım; Zor ilən ayırdılar. (Bayatı). Naəhl olana mətləbi andırmaq olurmu?! Söz qanmıyana zor ilə qandırmaq olurmu?! M. Ə. S.. Mexaniki zor ilə maşınxanadan kənara çıxardılar. H. Nəzərli; 2) var gücü ilə. Keçmiş kösöyü zor ilə yerə vuranda qığılcım saçılan kimi <dərvişin> gözləri məşəlləndi. A. D.. Zor işlətmək (göstərmək) – zor etmək, gücdən istifadə etmək, zorakılıq etmək. <Vahidov Telliyə dedi:> Bəzən zor işlətmək lazımdır ki, sevdiyin adamı xoşbəxt edəsən. Ə. M.. Zora çəkmək – çətinliyə salmaq, bərkə çəkmək, məcbur etməyə çalışmaq. Boşla, ay molla dayı, sən də bizi çəkmə zora; Biz sənin hiylən ilə düşmərik əsla bu tora. M. Ə. S.. Zora salmaq – çətinliyə salmaq, gücə salmaq. Molla dartındı, ancaq qolunun məngənəyə düşdüyünü görüb zora salmadı. S. Rəh.. Zoruna dönüm! – tərif və təşviq ifadəsi (birinə ürək vermək, bir işə cəsarətləndirmək və təhrik etmək üçün işlənir). Qüvvətlə sıx döşünə tüfəngin qundağını; Vur, zoruna dönüm, vur, baş qaldıran yağını! R. R.. // Qolugüclülük, qolunun gücü. Zor vermək – 1) güc vermək. <Aslan bəy:> Xoş gəldin, get ancaq bundan sonra ağlına zor vermə. . . N. Vəzirov; 2) ağır təsir etmək. Ayrılıq zor verdi ana qəlbinə; Gəl! – deyib yanına çağırdı yenə. S. V..

2. sif. Çox güclü, qüvvətli, böyük. Açarın gücü qıfıldan zordur. (Ata. sözü). <Paşa Qəribə:> Mən bilirəm sən qəribsən, ancaq deyirlər ki, çox zor aşiqsən. «Aşıq Qərib». // Çox bacarıqlı, qoçaq, əlindən hər şey gələn. Kişi zor adamdır. // zərf Çox, xeyli. <Rüstəm bəy:> Çingiz, nə çox yatmışıq, balam? – dedi, – zor yatdıq. Ç..

3. sif. Çətin, çətin başa gələ bilən, zehni və yaxud cismani güc tələb edən, çox ağır. Zor məsələ. – Müqim bəy . . sabahkı işin çox zor iş olduğunu kəsdirdi, təkrarən öz nitqini nəzərdən keçirməyə başladı. S. R.. // Zordur şəklində – çox çətindir. Uff, . . bu qədər məşəqqətdən sonra ona yaxınlaşmaq yenə də zordur, – dedi. H. N..

4. is. Məcburiyyət. Mənim yetim uşağa rəhmim gəlir, çünki o uşaq sahibsizdir və bu barədə dəxi mənə zor yoxdur. C. M.. <General:> Xoşluqla etməsə, nə gəlib zora? Biz ki, gəlməmişik xoşluqla bura. B. V.. // Zərf mənasında. Məcburiyyət altında, məcburən, istəmədən, öz xahişi olmadan. . . Tacir yarı zor, yarı xoş hambalı padşahın yanına apardı. (Nağıl).

5. Zorla şəklində zərf – 1) güc işlədərək (işlədilərək), güc tətbiq edərək (edilərək), məcburiyyət altında. Qızı gətirdilər saraya zorla; Hər şeyi sarayda anladı Leyla. B. Vahabzadə; // istəməyə-istəməyə, özünü məcbur edərək. <Əlləzoğlu> sifətini eybəcər bir şəklə saldı, qədəhin az qala yarısını zorla püstə ağzına təpdi. İ. Hüseynov; 2) çox çətinliklə, güclə. Özünü zorla çəkib aparan qoyunların yelini südlə dolu idi. M. İ.. Ancaq tüfəng çox uzun və ağır olduğundan onun əli tətiyə zorla çatırdı. M. Rzaquluzadə; 3) güclə, güc-bəla ilə, çox çətinliklə (bu mənada bəzən «zor-bəla ilə» şəklində işlənir). İşin öhdəsindən zorla gəldi. Zorla özünü saxlaya bildi. Onu zor-bəla ilə razı sala bildilər.